Ուղղափառ սատանիզմ

Եվ ահա` վերջերս իմացա, որ այդ ժամանակն արդեն հասել է։ «Նովիե Իզվեստիա» թերթը նոյեմբերի 26-ի համարում հաղորդում է, որ Լենինգրադյան շրջանի Ստրելնա քաղաքի եկեղեցում տեղի վանահայրը տեղադրել է մի սրբապատկեր, ուր պատկերված է Ստալինը` «երանելի Մատրոնա Մոսկովսկայա»-ի հետ։ Վանահայր Եվստաֆիյը պնդում է, որ բացի Երկնավոր Հորից` Աստծուց, նա ունեցել է եւս երկու հայր` իր բուն ծնողին եւ Իոսիֆ Վիսարիոնովիչին։ Նա նաեւ չի հավատում, որ Ստալինը աթեիստ է եղել, եւ եկեղեցական արարողությունների ժամանակ հիշում է գեներալիսիմուսի անունը։ Չնայած հավատացյալների մի մասի դիմադրությանը` վանահայրը ունի նաեւ համախոհներ։ Այսպես, ըստ նույն թերթի, հանգուցյալ ավագ երեց Դիմիտրիյ Դուդկոն իր հոդվածներից մեկում գրել էր. «Այնքան ես ուզում վերջապես գոչել` «սուրբ եւ բարեպաշտ Իոսիֆ, բարեխոսի՛ր առաջին Աստծոյ վասն մերոյ»։ Միաժամանակ Սանկտ Պետերբուրգի կոմունիստները դիմել են Ռուսիո հայրապետին` Ստալինին սրբացնելու առաջարկով։ Ռուս Եկեղեցին լռում է` ո՛չ մերժում է, ո՛չ էլ համաձայնում է առաջարկին։ Մինչ այդ, սակայն, Ստալինի երկրպագուները արդեն պատրաստվում են նորահայտ «սրբի» մոտ 10.000 սրբապատկերներ տպել։ Նիկոլայ «մարտիրոս արքայի» տաճարի ավագ երեց Միխայիլ Արդովը ասում է, որ ռուսական հայրապետարանում ի զորու չեն կանգնեցնել այդ «սարսափելի ընթացքը»։ Արդովը, սակայն, կարծում եմ` իզուր է նյարդայնանում, քանի որ Ստալինը իրականում կարող է սրբացվել նույն տրամաբանության շրջանակներում, ինչ որ արյունոտ «մարտիրոս արքա» Նիկոլայը։ Իհարկե, Նիկոլայը պաշտոնապես քրիստոնյա էր, իսկ Ստալինը` աթեիստ։ Սակայն ստալինիստների ինտուիցիան նրանց ավելի ճիշտ ուղով է տանում։ Ռուսական «պրավոսլավիան», որն ունի բյուզանդական ակունքներ, հենց սկզբից կրողը չի եղել բուն քրիստոնեական արժեքների, այլ եղել է կայսրության գործիք, որի իրական գաղափարախոսությունը եղել է «դերժավնիկությունը»։ Այդ իմաստով, Ստալինը իրոք եղել է իսկական «ուղղափառ» անձնավորություն։

Ի՞նչ կապ ունի սա մեզ հետ։ Հայ Եկեղեցին 6-րդ դարից ի վեր պայքարել է քրիստոնեության բյուզանդական կայսերական աղավաղման դեմ, որի կորիզը Քրիստոսի «երկու բնությունների» մասին ուսմունքն է, որը եւ հնարավորություն է տալիս զարգացնել երկնայինից անկախ` երկրային արքայության` կայսրության եւ նրա գլուխ կայսեր պաշտամունքը։ Այսօր, սակայն, ո՛չ հայ հոգեւորականությունը, ո՛չ հայ չինովնիկությունը, ո՛չ էլ հայ մտավորականությունը կրողը չեն հայկական այդ հիմնարար հակակայսերական ավանդույթի։ Հակառակը` նրանց մեծամասնությունը այս կամ այն ձեւով դավանողներն են Ռուսաստանից ներկրված բյուզանդական գաղափարների` սկսած ջհուդամասոնական դավադրության մասին տեսությունից, մինչեւ «բազմաբեւեռ աշխարհ»։ Հայաստանյան մտավորականության զգալի մասը այսօր էլ իր վրա կրում է «պատրաստված է Իոսիֆ Ստալինի կողմից» կնիքը։ Այնպես որ, Հայաստանի անկախության համար պայքարողը այսօր էլ կարող է իր գլխավոր երկասիրությունը կոչել «Հակաճառութիւն ընդդէմ երկաբնակաց»։

Ուստա Հրանտ